Étude Géolinguistique Des Noms Des Animaux En Kabylie
Résumé: Deg tezwart tamatut nemmeslay-d ɣef tutlayt tamaziɣt s usemres n wedlis n S.Chaker, akken i d-nefka yiwet n tbadut d tamecṭuḥ n tenḍawiyin (578 variation, H) n J. Debois, iswi n tsestant i nexdem deg wennar maci akken ad d-nessebgen belli yella umgired gar tenḍawiyin n tmaziɣt, maca aya-agi ad yeqqim ur yessewham ara imi yettabaɛ ɣer ugama acku ulac tutlayt zeglen yireṭṭalen, ihi s waya ara d-nini tutlayt taqbaylit d yiwet, ur tezmir ara ad tt-beddel, syin nefka-d tabadut n usentel, anda i d-nemmeslay ɣef uɣersiw, anda i d-nessebgen belli amdan yettidir d uɣersiw, yewwi-d ad asen-yefk ismawen akken ad yessemgired gar-asen. Ma yella deg wayen yerzan afran n usentel yekka-d seg tirmit i aɣ-yefka ugezdu n tutlayt d yedles Amaziɣ iɣ-d-yessemlilen d yemdanen n temnaḍin yemxalafen, anda nerra tamawt belli yella umgired gar umeslay n yal tamnaḍt ɣef tayeḍ, dayen i aɣ-yeǧǧan ahat ad nefren asentel-agi akken ad nexdem fell-as tazrawt, ma yella deg wayen yeɛnan tamukrist nefka-d asteqsi i d-yeqqaren ma yella tanḍawiyin ṭṭuqtent deg temdinin ɣef wedrar ? Acu n tenḍawiyin i yellan merra ? Ma yellan llant tenḍawiyin seg temnaḍt ɣer tayeḍ ? Ma yella deg tudrin nwehha d akken yezmer ad temsislayt gar wawalen, yezmer ahat llant tanḍawiyin ṭṭuqtent deg temnaḍin tubɛidin ɣef tid yellan d tuqribin. Ma yella d iswi n ukatay-nteɣ ad d-nessebgen amgired yellan deg tmeslayt n temnaḍin n leqbayel, d asnerni n umawal aqbayli, akken ad d-nefk isallen ilaqen ilmend n lfayda n wiyeḍ, akken ara d-nessebgen belli tanḍawit ur nezmir ara ad as-nexdem tilisa. Deg yixef amezwaru nemmeslay-d ɣef trakalt tasnalsit, d wamek xedmen takarḍi tasnalsit (30 carte K), syen nemmeslay-d ɣef yimahilen yerzan tasnilsit, nebder-d ayen yexdem André Basset, syen nuɣal nemmeslay-d ɣef wefran n wennar n tsestant, anda i nwehha dakken nefren Tizi Wezzu adlis n Hanoteau acku yettmeslay aṭas ɣef temnaḍin-agi, ma yella deg wayen yerzan wid i d-yefkan isallen, ur d-nefki ara kra n leɛmer, neɣ argaz neɣ tameṭṭut, awid kan ad yili d mmi-s n temnaḍt-nni, iswi-nteɣ d adeg-nni, ma yella nemmeslay-d ɣef yiɛewwiqen i d-nemlal deg wennar, ad d-naf belli mgaraden, aɛewwiq amezwaru llan kra ttagaden awal tasestant, ttwalin-tt tcud ɣer yemsulta akken llan kra qqaren-d belli ur ɣrin ara, ur ssinen ara, ma d kra n tlawin ttagadent ad d-ɛeddint deg tiliẓri ttɣilint d ineɣmasen, deg tsestant-nteɣ nsexdem tiwellafin imi llan kra n yifrax ur ten-ssinen ara yemdanen, akken smerseɣ isem n uɣersiw-nni s tutlayt yemxalef am taɛrabt, tarumit, amud-nteɣ i d-nḥawec seg wennar, nura-t s tutlayt n tefransist, acku ma yella uriɣ-t s temɛemrit ur d-yettban ara umgird-nni n temsislayt, ɣef waya iten-nura s tmaziɣt tamɛemrit d temsislayt. Nuɣal-d nemmeslay-d ɣef tsestant-nteɣ deg wennar, anda i nwehha belli amahil-nteɣ nebḍa-t deg taggara n wayyu, nefkat deg tazwara n jwiliya, anda i d-nenna belli nebda seg temnaḍin ibaɛden am Bumerdas, syen nuɣal ɣer temnaḍin yellan deg Tizi Wezzu. Akken i nexdem deg yixef-agi, aserwes gar umahil-nteɣ d umahil n André Basset akked umahil Basset. Deg tazwara nebda deg wahil n André Basset, amgired i d-nufa gar uxeddim-nteɣ d win-is netta d akken netta yeddem-d akk timnaḍin n Leqbayel ama d Ṣṭif, Tubiret…ma yella d nekkenti neddem-d akken i d-nenna yakan Tizi Wezzu d Uḥric d i Bumerdas, akken i nezmer ad d-nini belli netta yexdem ɣef tudrin n leqbayel merra, maca nekkenti yal lɛerc neddem-d snat n tudrin kan, akken diɣ i d-nufa belli André Basset yexdem tasestant n wennar-is deg ssuq, ma yella d nekkenti nettruḥu ɣer tudrin, ma deg wayen yeɛnan aserwes gar iɣersiwen ɣes ma ur nesɛi ara adlis yekmel ɣur-nteɣ maca nefka-d isebtar i nesɛa, anda ara naf yessemres asuf d wesget n yiɣersiwen-agi ; amedya aɛudiw- iɛawdiwen, akken i d-yekfa amalay d wunti-nsen, ma yella d amahil-nteɣ ur d-nexdim ara amḍan maca nefka-d kan tawsit, akken i nexdem aserwes gar umahil-nteɣ d ugemmir (thèse156, k), ula d wa-agi yexdem yexdem akk timnaḍin n Leqbayel, ma yella d nekkenti am wakken i d-nehder yakan, akken diɣ ad tnaf yeddem-d deg yal lɛarec 6 n tudrin ma yella d nekkenti neddem-d snat kan, akken ad t-naf netta yexdem ɛlaḥsab n wamek i bḍant tura tudrin, ma yella d nekkenti neḍfer André Basset, akken nexdem aserwes gar yiɣersiwen i d-iḥawec, anda ara t-naf yewwi-d 27 wawalen, yessaxleḍ gar yiɣersiwen, ifrax, ibaɛac…ma yella d nekkenti nexdem 122 n yismawen, anda i nexdem iɣersiwen n wexxam d wid n d wid n lexla, akken i d-nexdem ifrax akked yigelmaḍ (reptile, 218 h), ma yella deg ugemmir n Hassani ad t-naf yessaxdem ula d iḥricen n tfekka am acciw, ajaḥliḍ..ma yella d nekkenti ur d-nebdir ara aya-agi. Ma yella deg yixef wis sin d taṣleḍt n tkarḍi, ma yella deg teggrayt tamatut nefka-d iswi n umahil-nteɣ d akken d afus n lemɛana ara nefk i wiyeḍ, akken i d-fkiɣ iɣer nessaweḍ deg yixef amezwaru neɣ wis sin, anda i d-nenna belli deg yixef wis sin nufa-d belli llant tenḍawiyin n tesnamekt (sémantique 568, h), akken llant tenḍawiyin n tesnalɣa (morphologie 547 h) d tenmawalt (lexicale 541 h) anda i d-nefka amedya i yal yiwet, akken i nwehha belli aṭas n yireṭṭalen i d-ikecmen ɣer tutlayt n tmaziɣt ama si taɛrabt, ama seg tefransist ula d ispanyulen, d yiterkiyen ǧǧan-d kra n wawalen-nsen dagi, akken i d-nufa belli kra n wawalen beddlen seg temnaḍt ɣer tayeḍ, amedya ǧǧaḥec i yuɣalen ajḥic, akken i d-nufa kra n tudrin uɣalen d tiɛrabin, mac axas akken mazal ḥerzen kra n wawalen am waɣyul, akken i nessaram deg taggara, nessarem nefka-d afus n tallelt i yisdawanen ara ixedmen ɣef tenḍawiyin gar tmura n leqbayel.
Mots-clès:
Nos services universitaires et académiques
Thèses-Algérie vous propose ses divers services d’édition: mise en page, révision, correction, traduction, analyse du plagiat, ainsi que la réalisation des supports graphiques et de présentation (Slideshows).
Obtenez dès à présent et en toute facilité votre devis gratuit et une estimation de la durée de réalisation et bénéficiez d'une qualité de travail irréprochable et d'un temps de livraison imbattable!